Ecologische Tuin: de complete Gids voor Beginners
Een ecologische tuin zit vol leven én vol voordelen. Maak kennis met de kracht van een ecologische tuin en ontdek hoe je ermee kunt beginnen. In dit artikel onthul ik wat een ecologische tuin precies is en welke stappen je kunt nemen om ermee te beginnen.
Wat is een ecologische tuin?
In een ecologische tuin staan niet wijzelf als mens centraal, maar is de mens onderdeel van het ecosysteem van de tuin. Daarmee wordt er zoveel mogelijk rekening gehouden met de interactie tussen alle levende elementen, zoals de dieren, grond, planten en water. Je streeft er naar een zo duurzaam en natuurlijk mogelijke tuin.
↑ Klik op de titels en spring automatisch naar dat hoofdstuk.
1. In een ecologische tuin wordt geen gif gebruikt, maar moedertje natuur
Gif, chemicaliën, pesticiden, fungiciden, neonicotinoïden, glyfosaat, verdelgers.
Ze klinken allemaal even eng. En zijn dat ook. De consequenties van het gebruik van gif zijn akelig groot. Niet alleen voor al het leven in je tuin, maar ook voor jezelf, je gezin en je huisdieren. In het hoofdstuk hierna lees je daar meer over.
Wanneer je pesticiden of onkruidverdelgers gebruikt legt niet alleen de plaag zoals bladluizen het loodje, maar ook de rovers die je juist zo goed kunt gebruiken.
De larve van een lieveheersbeestje eet zich een weg door de bladluizen.
Lieveheersbeestjes, sluipwespen, de larven van zweefvliegen en gaasvliegen zorgen er bijvoorbeeld voor dat een legertje aan bladluizen of rupsen je tuin niet over zal nemen. De bladluizen zijn het broodnodige voedsel dat andere insecten nodig hebben om op te groeien en te overleven. Wist je bijvoorbeeld dat 1 larve van een lieveheersbeestje tot wel 500 (!) bladluizen per dag eet? En dat kleine koolmezen tijdens de eerste vijftien dagen van hun leven al ruim 800 rupsen eten?
Best slim dus eigenlijk dat deze prooidieren zich in een rap tempo en in grote getale voortplanten. Want al die andere (roof)dieren hebben een grote eetlust...
De larve van een gaasvlieg eet bladluizen.
Laat die verdelgers dus lekker staan en laat jouw tuin lekker z’n natuurlijke gangetje gaan. Als je de roofdieren kunt lokken, verdwijnt je plaag. En zodra die symbiose tussen prooi- en roofdier ontstaat zit je gebakken. Zodra je last hebt van een plaag, bedenk dan: welk dier eet deze plaag?
Woon je in een nieuwbouwwijk en heeft de hele buurt last van spinnen? 🕷
Stimuleer dan de komst van vogels. 🦅
Wemelt het in je tuin van de slakken? 🐌
Stimuleer dan de komst van egels en vogels als merels. 🦔
En wil je meer vogels? 🦅
Dan is het stimuleren van voldoende voedsel als rupsen, vlinders en andere insecten een goed idee. 🐝🐛
En dat doe je door een zo groot mogelijk buffet aan verschillende bloemen aan te planten. 🌻🌸🌼
In een ecologische tuin is het dus belangrijk dat er plek is voor zowel prooi- als roofinsecten. Daarvoor hebben ze beschutting, voedsel en water nodig. Hierin spelen slim uitgezochte tuinplanten een grote rol. Gifvrije, biologisch gekweekte tuinplanten en zaden wel te verstaan.
2. In een ecologische tuin groeien biologisch gekweekte planten en zaden
Wist je dat niet-biologisch gekweekte tuinplanten bijdragen aan de massale wereldwijde insecten- en vogelsterfte?
Wow. Oké.
Dus… als je gewone tuinplanten koopt van een regulier tuincentrum vergiftig je direct de insecten in je tuin?
Het antwoord daarop blijkt kort: ja.
En ik schaam me ervoor om het toe te geven, maar toen ik dit voor de eerste keer hoorde deed het mij weinig. In ieder geval te weinig om actie te ondernemen…
Want wie zegt dat de planten van het tuincentrum om de hoek ook zo slecht zijn?
Zijn ze dan echt zo slecht…? Valt vast wel mee... Niet?
Biologische planten en zaden zijn cruciaal voor een tuin vol leven.
In juni 2021 bracht PAN NL (Pesticide Action Network Netherlands) shockerende onderzoeksresultaten naar buiten. En wat bleek? De geteste tuinplanten uit Groenrijk, WelKOOP en Intratuin zijn sterk vervuild met bestrijdingsmiddelen. In 11 monsters werden 27 bestrijdingsmiddelen aangetroffen.
Onder deze bestrijdingsmiddelen was de fungicide Carbendazim, dat bij wet verboden is om te gebruiken. Deze zeer schadelijke stof kan bij blootstelling aan mensen onvruchtbaarheid bij mannen veroorzaken, schade aan DNA, hormoonverstoring en afwijkingen bij nakomelingen veroorzaken.
Yikes… en wij zijn 100x groter dan een insect.
Laat staan wat het met hen doet.
Om er nog een schepje bovenop te doen vonden de onderzoekers onder de bestrijdingsmiddelen ook neonicotinoïden. Neonicotinoïden zijn verantwoordelijk zijn voor de ineenstorting van de bijenpopulaties en zullen jaren aaneen de grond rondom de plant nog vergiftigen.
Gifcocktails maken het mogelijk om ons als consument de meest prachtige tuinplanten aan te kunnen bieden. Perfect gevormd, groot, met gave bladeren en bloemblaadjes. Bijzonder verleidelijk.
Maar de prijs die we ervoor betalen blijkt enorm.
Het komt erop neer dat je nog beter géén planten in je tuin kunt zetten dan tuinplanten die gekweekt zijn met behulp chemicaliën. Waarvan we nu weten dat dit eigenlijk alle planten zijn die je koopt bij de reguliere (lees: niet-biologische) tuincentra.
De beroemde bioloog Dave Goulson, professor aan de Universiteit van Sussex en auteur van o.a. ‘The Garden Jungle’ noemt niet-biologische tuinplanten death traps. “… luring bees, butterflies and other insects into their slaughter”.
… Dat kan niet de bedoeling zijn! 😟
De bijzondere kolibrievlinder drinkt de nectar van een Vlinderstruik.
Om het leven in je tuin te redden is het gebruik van biologisch gekweekte tuinplanten en zaden cruciaal. Alleen hiermee voorzie je de beestjes in je tuin van voedsel waar ze niet door vergiftigd worden.
Met welke planten je de beestjes in je tuin wél kunt helpen lees je in de onderstaande blog:
In die blog vind je een plantlijst met links naar de webshop van Sprinklr. De toppers van Sprinklr zijn op dit moment één van de weinige pioniers die biologisch gekweekte tuinplanten en zaden verkopen. Het is ongelooflijk dat ook in reguliere tuincentra biologische tuinplanten nog niet de norm zijn. Voor onszelf én alle beestjes in onze tuinen moet daar moet zo snel mogelijk verandering in komen!
3. In een ecologische tuin leven en groeien er zo veel mogelijk verschillende beestjes en planten
In een ecologische tuin wordt gestreefd naar een zo hoog mogelijke biodiversiteit. Hoe meer verschillende plantensoorten in de tuin, hoe beter. Want een diversiteit aan plantensoorten trekt ook een diversiteit aan vogels, bijen, vlinders en andere wilde beestjes aan.
En die biodiversiteit is precies wat je wil in je tuin.
Biodiversiteit is namelijk de oplossing voor problemen waar iedere tuineigenaar vroeg of laat mee te maken krijgt.
Verschillende diersoorten zijn samen met specifieke plantsoorten geëvolueerd. In al hun tijd op aarde zijn plant en dier fysiek op elkaar aangepast.
Een mooi voorbeeld daarvan is de langwerpige vorm van de bloemkelk van Nicotiana. Een nachtvlinder is dol op deze geurende bloemen (en wij trouwens ook!). De lange tong van een nachtvlinder maakt het mogelijk om de zoete nectar van de Nicotiana op te drinken. De tong van een hommel is daarvoor te kort, maar die is dan weer geschikt voor ondiepere bloemvormen zoals Salvia en Zonnebloemen.
Zo hebben plant en dier elkaar nodig.
En het mooiste is dat jij de kans hebt om deze plant-dier relaties te stimuleren in jouw tuin.
Start dus met het aanplanten van verschillende soorten planten. Die verschillende dieren komen dan vanzelf.
4. In een ecologische tuin groeien de juiste planten op de juiste plek
“Right plant, right place” was het mantra van de legendarische tuinier Beth Chatto. En niet zonder reden. Want het is dé succesformule voor het aanplanten van je eigen tuin.
Het werkt als volgt: ieder plantje is geëvolueerd en helemaal aangepast aan specifieke leefomstandigheden. Dat maakt iedere plantsoort een expert voor een bepaalde plek.
Een tropische plant zoals Colocasia overleeft de Nederlandse winter in de tuin niet. Terwijl de inheemse Beuk de natte kou zonder moeite overleefd. En een weideplantje zoals Korenbloem groeit fantastisch in een zonnig veldje, maar nooit in de schaduw. In die schaduw groeit klimop dan weer wel graag.
De juiste plant op de juiste plek planten = de sterkste en gezondste planten mogelijk.
Dat wil je!
Want hoe rot is het om geld, tijd en moeite te steken in een stel planten, om een seizoen later vast te moeten stellen dat ze verpieteren…
Gelukkig kun je met een klein beetje onderzoek snel ontdekken of een plant op jouw tuingrond en in jouw licht- en windcondities gedijt. Die voorkeuren staan altijd vermeld op het etiket als je een plant koopt of beschreven in de productomschrijving in een webshop.
Welke condities jouw tuin ook heeft, voor iedere plek in de tuin is er een plant die er graag groeit.
Zelfs in dat onmogelijke hoekje met droge grond en schaduw?
Jazeker! Kijk maar eens naar deze planten:
5. In een ecologische tuin zie je onkruid als gratis planten
Onkruid? Gratis planten bedoel je! Maar serieus: wie heeft ooit bedacht dat de planten die spontaan opkomen in je tuin onkruid zijn?
Het klinkt ook zo onaardig: onkruid. Sommige mensen zijn het liever kwijt dan rijk.
En waarom eigenlijk? Als we het hebben over de juiste plant voor de juiste plek, dan kun je namelijk niet beter hebben dan een plant die spontaan tevoorschijn komt! Zeker als je moeite hebt met het in leven houden van planten in je tuin is er geen betere oplossing dan gebruik te maken van de planten die er spontaan groeien.
Probeer eens een onkruidje te laten staan, kijk eens wat het wordt. Wellicht verbaast je de schoonheid nog.
Zo ontdekte ikzelf de prachtige lilablauwe Cichorei in mijn eigen stadstuin. Een gratis schoonheid én favoriet bij (kleinere) solitaire bijen.
Nu zal Cichorei misschien niet in iedere tuin opkomen, maar de gouwe ouwe Paardenbloem wel! Dat plantje moet echt het toonbeeld van ‘onkruid’ zijn. En dat is totaal onterecht.
Want wist je dat Paardenbloemen de meest ondergewaardeerde planten van het land zijn?
Uit onderzoeksresultaten van Wageningen Universiteit bleek namelijk dat de vaak verfoeide Paardenbloem de meest gewaardeerde bijenplant is.
107 (!) van de ong. 350 wilde bijen van ons land zijn afhankelijk van de Paardenbloem.
In het onderstaande artikel lees je hier alles over én vind je een handige infographic van de top 10 wetenschappelijk bewezen inheemse bijenplanten:
In een Ecologische Tuin is dus ruimte voor onkruid. Dat betekent dat je als tuinier ‘onkruid’ dus tolereert, maar zelfs ook aan kunt moedigen. Want bijvoorbeeld de Paardenbloem misstaat echt niet in de siertuin. De truc zit in het vinden van de juiste plantcombinatie. Laat je inspireren!
Paardenbloem gecombineerd met de paarsroze Dovenetel.
Paardenbloem gecombineerd met Vergeet-Mij-Nietjes, Kruipend Zenegroen en Madeliefjes.
6. In een ecologische tuin streef je naar zo min mogelijk tuinafval
Logisch ook. Niet composteerbaar afval is niet meer van deze tijd.
Met tuinafval bedoel ik: het tuinafval dat je niet kunt hergebruiken en dus bij het reguliere vuilnis terecht komt. Denk daarbij aan de plastic kweekpotjes die (nog steeds) om tuinplanten zitten in tuincentra. Of de plastic zakken waarin potgrond zit.
Vreemd ook dat juist in de tuinderij -waarin toch iedereen dicht op de natuur zit- nu nog zoveel wegwerp plastic gebruikt wordt. Daar moet snel verandering in komen!
Liever kweek je jouw eigen tuinplanten vanuit zaad dan dat je volwassen planten koopt in plastic wegwerppotten. Die eigen gekweekte planten zijn nog een stuk sterker en gezonder ook.
Daarnaast is het aanleggen van een composthoop(je) een goed idee. Zo recycle je oud plantmateriaal en maak je waardevolle compost. Zo hoef je minder of zelfs geen potgrond meer te kopen. Dat scheelt geld en afval.
Hoe je een (hout)compost maakt leg ik je haarfijn uit in dit artikel:
7. In een ecologische tuin wordt zo min mogelijk energie en water gebruikt
Verminderen van tuinafval is al goed.
Verminderen van energie- en waterverbruik is nog beter!
Als je jouw tuin (her)ontwerpt heb je de kans om slimme keuzes te maken voor het gebruik van bronnen als energie en water.
Slimme plantkeuzes helpen je om water te besparen
In een ideale setting hoef je een tuin nooit handmatig te bewateren. En echt, dat bestaat. Zelfs in extreem droge condities. Beth Chatto’s beroemde Dry Garden is daar een mooi voorbeeld van. Maar ook TV-presentator Monty Don heeft een Dry Garden die hij nooit water geeft. De truc zit ‘m in het slim aanplanten van die tuin. En dat is best een uitdaging! Want welke planten kunnen goed tegen droogte? Dat ontdek je in deze artikelen:
De juiste pot helpt je om water te besparen
Na jarenlang grootschalig tuinieren in potten kan ik je vertellen dat de keuze voor welke pot je gebruikt enorm. Het materiaal van de pot heeft effect op het uitdrogen van de grond. Welke potten je het best kunt gebruiken én nog veel meer slimme tips voor minimaal waterverbruik ontdek je hier:
Tip voor een verwarmde kas (zonder energieverbruik!)
Ben je een geluksvogel en heb je plek voor een kas in de tuin? Dan kun je die gratis verwarmen met een slimme truc. Zonder gebruik te maken van elektriciteit welteverstaan. In plaats van elektriciteit of gas te gebruiken voor het verwarmen van je kas, gebruik je de warmte van je composthoop. Dat doe je door een buis van het centrum van de composthoop naar je kas te leiden. In een actieve composthoop wordt het wel 60 graden.
Hoe je dat precies doet ontdekt je hier:
8. In een ecologische tuin wordt regenwater opgevangen en gebruikt
Regenwater opvangen is slim om twee redenen:
Water op voorraad
Bij een hittegolf heb je een (grote) voorraad water tot je beschikking om de tuin handmatig te bewateren. Handig als de waterdruk laag is en de overheid afraadt kraanwater te gebruiken.
Regenwater is gezonder voor je planten
Regenwater is beter dan kraanwater voor je planten. Kraanwater bevat vrij veel mineralen en is rijk aan kalk. Regenwater is van nature wat zuurder. Zuurminnende planten als bijvoorbeeld Azalea, Rododendron, Blauwe bessen, Hortensia, Magnolia en Skimmia krijgen liever geen kalkrijk water. Op langere termijn zullen de planten er minder goed van groeien en vatbaarder zijn voor ziekten. Nu is het echt geen drama om je planten eens kraanwater te geven. Liever niet, maar gebeurt het toch een keer? Dan is het geen drama.
9. In een ecologische tuin vergeet je ook jouw eigen behoeften niet
Je zou het haast vergeten in al het natuurgeweld: maar jouw eigen behoeften zijn er (natuurlijk) ook nog.
In een ecologische tuin is er plek voor mens, dier en plant. Bij het ontwerp van een tuin hoeft het een niet te wijken voor het ander. De balans bepaal jijzelf.
Neemt het terras bijvoorbeeld een groot deel van de tuin in beslag omdat je daar graag met vrienden en familie zit? Blijf daar dan vooral lekker zitten. Er zijn zat oplossingen om een kleine ruimte te vergroenen en de ecologie te stimuleren. Denk aan hangpotten aan de schutting aangeplant met inheemse bloemen, het ophangen van (goede) bijenhotels of plaats een terrasvijver.
Hoe klein of hoe groot ook, er is altijd iets waar je vandaag nog een verschil mee kunt maken in jouw ecologische tuin.
Dit vind je misschien ook interessant
![8 Beste Planten voor Natte Grond [FOTO’S]](https://images.squarespace-cdn.com/content/v1/602add64ede5cc16ae7331de/1713353625912-KCO20KROCJS2T5C9N1DV/Planten_voor_Natte_Grond-Thumbnail.jpg)
![9 Beste Inheemse Schaduwplanten [FOTO’S]](https://images.squarespace-cdn.com/content/v1/602add64ede5cc16ae7331de/1713362880222-RZXU3N39ZXJA1DIKDFYN/Inheemse_Schaduwplanten-Digitalis_purpurea-Vingerhoedskruid-Thumbnail.jpg)
