Dat bijen met uitsterven bedreigd worden horen we al jaren. Maar wist je ook dat de kans groot is dat je daar zelf als enthousiaste tuinier onbedoeld aan meewerkt? In dit artikel leg ik je uit hoe dat precies zit.

Waarom sterven de bijen uit?

We weten dat het slecht gaat met de bijen, maar hoe komt dat? Om dat te weten te komen kun je het best naar de befaamde Britse wetenschapper en bijenfanaat Dave Goulson luisteren. In zijn inspirerende TED talk noemt hij twee grote redenen:

• Verlies van habitat

• Opwarming van ons klimaat

Verlies van habitat

Leefgebieden van bijen en andere insecten hebben in de afgelopen decennia meestal plaats moeten maken voor landbouw.

Bijen en andere insecten hebben niets aan de klassieke boerenakkers, waar slechts één gewas en masse groeit. Door het gebruik van monocultuur is er voor bijen en andere insecten nauwelijks voedsel of beschutting te vinden.

Wat bijen nodig hebben is bloemrijk grasland met een hoge diversiteit aan planten.

Opwarming van ons klimaat

Bijen houden niet van hoge temperaturen. En zeker hommels hebben het er maar moeilijk mee. De dik behaarde hommellijfjes zijn juist aangepast op koudere temperaturen.

Die dikke jas komt goed van pas in februari, wanneer de eerste hommelkoninginnen ontwaken uit hun winterslaap. Met de opwarming van ons klimaat ligt er voor deze hommels gevaar op de loer. Als de winter mild is en de temperaturen te hoog, dan worden die kleine drommels te vroeg wakker… Als nectar- en pollenrijke bloemen zoals Winterakoniet en Crocus op dat moment nog niet in bloei staan zullen deze eerste hommels verhongeren.

En dat is desastreus voor de hommelpopulatie. Want de hommelnesten starten met één hommelkoningin. Vanuit deze oppermoeder kan een gezond nest gecreëerd worden van wel 400 hommels.

Maarja… dan moet de oppermoeder niet verhongeren aan het begin van het jaar.

Hoe je denkt de bijen te helpen

Één van de beste manieren om wilde bijen te helpen is door het aanplanten van bijvriendelijke planten. Deze planten bevatten namelijk de pollen en nectar die de bijen zo hard nodig hebben.

En waar haal je die planten?

In het tuincentrum natuurlijk.

Daar vind je een zee aan de mooiste bijenplanten. Meestal ook nog in bloei. Mooi, want zo kun je de nectar en pollen direct voorschotelen aan de bijen.

Lekker bezig!

…

Nouja… dat denk je dan… 🧐

Maar wat er eigenlijk gebeurt…

Wat er eigenlijk gebeurt als je planten koopt uit een regulier tuincentrum zoals Groenrijk, WelKOOP of Intratuin, dan is de kans levensgroot dat je onzichtbare sluipmoordenaars in huis haalt.

Want wat nog maar weinig mensen weten is dat de tuinplanten uit reguliere tuincentra ramvol zitten met pesticiden ☠️.

Deze shockerende mededeling bracht het Pesticide Action Network Netherlands in 2021 aan het licht in dit onderzoeksrapport.

In 11 tuinplanten van Groenrijk, WelKOOP en Intratuin vonden de onderzoekers in totaal 27 verschillende bestrijdingsmiddelen.

Oef… 😳

Gevaar voor de bijen

Aangetoonde insectengiffen als Acetamiprid, L-Cyhalthrin, Deltamethrin, Indoxacarb, Permethrin en Pirimicarb zijn zeer schadelijk voor bijen, schrijft Margriet Mantingh, voorzitter van PAN Nederland.

Het aangetroffen Acetamiprid valt onder de groep neurotoxische insecticiden genaamd neonicotinoïden. Neonicotinoïden zijn super effectief. En dat betekent dus niet veel goeds voor de bijen en andere insecten.

Goulson, die ik eerder al even aanhaalde is fel tegenstander van het gebruik van pesticiden en neonicotinoïden in het bijzonder. In zijn boek ‘A buzz in the meadow‘ (aanrader om te lezen trouwens!) schrijft hij dat neonicotinoïden systemisch werken.

Dat betekent dat het gif zich vanzelf verspreid naar alle delen van de plant. Hierdoor komt het onvermijdelijk ook terecht in de nectar en pollen van de bloemen. Wanneer zo’n besmette bloem wordt bezocht door een bij of ander insect, dan krijgen ze een heel klein beetje van deze chemicaliën binnen. “Any herbivorous insect that eats any part of the crop dies.“ Aldus Goulson.

Gevaar voor onszelf

Niet alleen de bijen lopen gevaar. Ook voor onszelf zijn er gezondheidsrisico’s wanneer wij in aanraking komen met planten vol pesticiden. Het aangetroffen en verboden fungicide Carbendazim kan onvruchtbaarheid bij mannen veroorzaken, schade aan DNA, hormoonverstoring en afwijkingen bij nakomelingen. Geanalyseerde insecticiden zoals Acetamiprid en Deltamethrin kunnen de hersenen van het zich ontwikkelende kind aantasten. Tebuconazool en Pirimicarb hebben negatieve effecten op de reproductie en ontwikkeling. Pirimicarb is ook neurotoxisch.

Als consument verwacht je dat uitgerekend het tuincentrum een scherp oog zou hebben voor natuur en natuurbehoud. Maar daar blijken we als consument niet op te kunnen vertrouwen. Zo komt naar voren in het onderzoek van PAN Nederland.

Met het kopen van planten in een regulier tuincentrum is de kans levensgroot dat deze zijn bevuild met schadelijke bestrijdingsmiddelen.

Je denkt met je nieuwe tuinplanten dus iets goed te doen voor de bijen, vlinders en andere insecten, maar de kans is levensgroot dat je juist meehelpt aan het uitsterven van wilde bijen.

Ai… dat is niet de bedoeling! 😧

Eco onvriendelijk kweken en kopen gebeurt op massale schaal

De kans is groot dat je planten in je tuin hebt staan die gekweekt zijn met schadelijke pesticiden of dat je zelf wel eens pesticiden hebt gebruikt. Ikzelf ben hier helaas, maar zeker schuldig aan. Dat gebeurt natuurlijk niet uit kwade wil, maar uit onwetendheid.

Tja, hoe kun je ook bijna anders?

99,5% van alle bloembollen in Nederland worden met bestrijdingsmiddelen gekweekt. Dat staat gelijk aan zo’n 27.000 hectare, wat ongeveer de grootte van meer dan 38 voetbalvelden is.

Met dit soort cijfers kun je niet verwachten dat de waarde en het belang van biologische tuinplanten common knowledge zijn.

De omvang van het pesticideprobleem op tuinplanten kwam ook naar voren in de aflevering ‘Bij-vriendelijk’ van de Keuringsdienst van Waarde. Hierin kwam aan het licht dat we als consument enorm om de tuin geleid worden door tuincentra en kwekers als het gaat om bijvriendelijke planten. Je kunt de aflevering hier gratis terugkijken (aanrader!).

Wat gebeurt er met de bijen als je niet-bio planten in je tuin hebt?

Of je nu biologische of niet-biologische planten in je tuin hebt, als daar bijenplanten tussen zitten dan zul je ongetwijfeld bijen aantrekken. Wanneer bijen eten van een plant die is behandeld met pesticiden komen ze direct in aanraking met de gifstoffen. Deze gifstoffen uit de plant, de nectar en de pollen vallen de hersenen en het zenuwstelsel van de bijen aan. Daar veroorzaken ze verlammingsverschijnselen en uiteindelijk sterfte onder de bijen, zo vertelt Goulson in zijn boek ‘A buzz in the meadow‘.

Hoelang duurt het voordat gif uit tuinplanten verdwenen is?

Als je niet-biologische planten in je tuin hebt staan wil je natuurlijk weten wat je hier nu mee moet. Hup, direct de grond uit? Of beter laten staan?

Deze vraag is niet eenvoudig te beantwoorden.

Je weet namelijk niet welke pesticiden zich in jouw tuinplanten bevinden. Plus, de ene gifstof is sneller uit een plant verdwenen dan de ander.

Stel, je hebt al 15 jaar een roos in de tuin staan die hoogstwaarschijnlijk gekweekt is met pesticiden, maar die je daar zelf nooit mee behandeld hebt. Je kunt er donder op zeggen dat deze roos minder of zelfs geen gifstoffen meer bevat dan een nieuwe niet-biologisch gekweekte lavendel uit een bekend tuincentrum.
Maar zeker weten doe je het niet.

In deze situatie is de best mogelijke aanpak die van gezond verstand.

In mijn eigen tuin heb ik per plant bekeken of ik ze in mijn tuin wilde laten staan of niet.

Een Miscanthus sinensis 'Zebrinus' (Prachtriet) mocht van mij blijven. Deze grassoort wordt niet bezocht door bijen. Andere insecten heb ik er nauwelijks ooit in de buurt gezien.

Maar de verschillende Echinacea, die ongetwijfeld met pesticiden moeten zijn gekweekt, werden veelvuldig bezocht door allerhande bijen en vlinders. Deze planten heb ik de deur uit gedaan en er biologische varianten voor teruggeplaatst.

Dat voelt toch een heel stuk beter.

Hoe je de bijen dan wél kunt helpen

Bijen en andere insecten helpen komt neer op het maken van de juiste keuzes. Maak van jouw tuin of balkon een veilige haven voor bijen en andere insecten.
Focus je daarbij op:

• Koop uitsluitend biologisch gekweekte planten ✅🌼

• Gebruik zelf geen pesticiden en onkruidverdelgers 🚫💀

• Zeg het voort! 👩‍🌾💬

Koop uitsluitend biologisch geweekte planten

Je kunt de bijen en andere insecten alleen helpen met biologisch gekweekte planten. Alle toonaangevende bijenexperts adviseren met klem om alleen planten en bollen te kopen die zonder bestrijdingsmiddelen zijn geteeld.

Support de biologische teelt

Een bijkomend voordeel van het kopen van bio tuinplanten is dat je niet alleen de bijen in jouw tuin helpt, maar ook die in de omgeving van de kwekerij. Daar bovenop support je met jouw aankoop ook nog eens de biologische teelt. Dat is een win-win-win!

Weten wie je dan precies support? Als je biologische bloembollen koopt is de kans groot dat die van kwekerij Huiberts komen. Het inspirerende verhaal van de familie Huiberts bekijk je hieronder in een aflevering van Zembla.

Welke bijenplanten moet ik dan hebben?

Welke bijenplanten zijn het beste om te gebruiken in jouw tuin? Die vind je in de volgende secuur samengestelde plantlijsten:

• 12 Langbloeiende Planten voor Hommels en Bijen

• 10 Beste Bijenplanten in het Najaar

• 31 Beste Bijenplanten in de Zomer

• 11 Beste Bijenplanten in het Voorjaar

Met het SKAL-logo zit je goed

Weet je niet zeker of een plant biologisch gekweekt is? Zoek dan naar het groene SKAL-logo op het plantlabel. Als die erop staat, dan weet je dat die plant veilig is voor bijen en andere insecten in je tuin.

De bijen helpen met gratis planten

Ben je niet in de mogelijkheid om biologische planten te kopen? Denk dan eens aan het maken van een wilde tuin. Je kunt beter paardenbloemen en brandnetels in je tuin groeien dan tuinplanten die gekweekt zijn met pesticiden, zo bepleiten zowel PAN Nederland als Dave Goulson.

En dat is echt niet zo’n gek idee. Wist je namelijk dat paardenbloem de belangrijkste inheemse bijenplant is van Nederland? Ontdek hier de gehele Top 10 Inheemse Planten voor Bijen.

Gebruik geen pesticiden en onkruidverdelgers

Gebruik zelf geen pesticiden in je tuin om plagen te bestrijden.

Koop ook geen middelen die beweren ‘eco’ te zijn, maar waarvan de verpakking niet vertelt uit welke stoffen het bestrijdingsmiddel bestaat. Dat is ronduit shady en riekt naar misleiding.

Plagen kun je het beste op een ecologische manier bestrijden door de natuurlijke vijanden te stimuleren. Bladluis is bijvoorbeeld een belangrijke voedselbron van ontelbaar veel rovers, zoals lieveheersbeestlarven, gaasvlieglarven, zweefvliegen, sluipwespen en zelfs mussen en merels. Één enkele lieveheersbeestlarve eet tot wel 500 bladluizen per dag.

Wanneer je pesticiden of onkruidverdelgers gebruikt leggen niet alleen de bladluizen het loodje, maar ook de rovers die je juist zo goed kunt gebruiken! Laat die verdelgers dus lekker staan en laat jouw tuin lekker z’n natuurlijke gangetje gaan. Die natuur kun je ook goed stimuleren. Tips ontdek je in deze blog over ecologisch tuinieren. 🌿

Zeg het voort!

Hoe meer mensen zich bewust worden van de schadelijke effecten van pesticiden op het leven in onze tuinen, hoe meer bijen en andere insecten we kunnen helpen.

Zeg het dus voort. 💬
Delen van dit artikel mag natuurlijk! 📫

Bronnenlijst

PAN Nederland, ‘Gif in Tuinplanten‘, 18 juni 2021

KRO-NCRV, Keuringsdienst van Waarde, ‘Bij-onvriendelijke chemische bestrijdingsmiddelen op bij-vriendelijke planten’

‘Gardening for Bumblebees’, Dave Goulson

Bijenstichting, ‘Klimaatverandering gevaar voor hommels (en andere bijen)?’, 19 februari 2020

Sprinklr, ‘Waarom pesticiden echt weg moeten‘

Dit vind je misschien ook interessant